Glucose là gì? Ảnh hưởng của Glucose khi không được kiểm soát

Tư vấn chuyên môn Bài Viết

ThS. BS TRẦN THỊ HOA HUYỀN

Bệnh viện Đa khoa Hồng Phát

ĐẶT LỊCH HẸN XEM HỒ SƠ

Glucose (đường) là một loại carbohydrate đơn giản. Nếu lượng đường trong máu của bạn giảm quá thấp (hạ đường huyết) hoặc tăng quá cao (tăng đường huyết), chúng có thể ảnh hưởng đến hoạt động hàng ngày của cơ thể bạn.

1. Glucose là gì?

Glucose cùng với chất béo và protein, glucose là nguồn năng lượng chính nuôi cơ thể. Cơ thể sẽ phân hủy carbohydrate trong thức ăn chuyển thành glucose đi nuôi các tế bào. Sau khi tiêu thụ thức ăn, nồng độ đường trong máu tăng do glucose lưu thông trong máu. (1)

Glucose có thể chuyển thành monosacarit, có nghĩa là “một đường”. Các monosacarit khác bao gồm fructose, ribose, galactose. Ở dạng này, glucose trong chế độ ăn uống và các carbohydrate khác cuối cùng sẽ chuyển hóa thành đường huyết trong cơ thể.

Tuyến tụy phải sản xuất đủ insulin để chỉ đường cho glucose đến các tế bào. Nhiều tế bào nhận glucose thì lượng đường trong máu sẽ trở lại bình thường. Dư thừa glucose sẽ được dự trữ ở gan dưới dạng glycogen. Nếu bạn không ăn uống trong thời gian ngắn, tuyến tụy tiết ra hormone glucagon kích thích sự phân hủy glycogen thành glucose giúp cơ thể duy trì nồng độ đường trong máu ở mức bình thường.

Tham khảo ngay: FDA phê chuẩn Máy theo dõi Glucose liên tục OTC đầu tiên (Nguồn: Báo Sức khoẻ & Đời sống – Ấn phẩm báo chí chuyên về sức khỏe trực thuộc Bộ Y tế Việt Nam)

2. Vai trò của glucose đối với cơ thể

Glucose tham gia vào quá trình hoạt động của hầu hết các tế bào (thần kinh, máu…) đặc biệt là não. Các tế bào thần kinh đều cần sử dụng glucose cho các hoạt động suy nghĩ, nghi nhớ, làm việc, học tập… Nếu các tế bào thần kinh thiếu glucose sẽ không kết nối với các tế bào khác trong cơ thể để thực hiện hoạt động.

Nồng độ glucose trong máu gián đoạn có thể dẫn đến chứng rối loạn não. Theo nghiên cứu trên người và động vật cho thấy sự chuyển hóa glucose trong tế bào não có liên quan đến sự tiến triển của bệnh.

Ngoài ra khi cơ thể không đủ glucose dễ dẫn đến cáu gắt, khó tập trung, ghi nhớ kém. Người có lượng glucose không ổn định có thể gặp các vấn đề nghiêm trọng liên quan đến nhận thức hoặc mất trí nhớ. Nồng độ glucose trong máu nên duy trì ở mức vừa đủ, ổn định. Việc thiếu hụt glucose hoặc dư thừa có thể gây ra những ảnh hưởng không tốt cho sức khỏe.

3. Cơ chế hoạt động của glucose như thế nào?

Khi bạn ăn, cơ thể sẽ nhanh chóng hoạt động để xử lý glucose và các loại carbohydrate khác. Sau đó, các enzym bắt đầu phân hủy chúng với sự trợ giúp của tuyến tụy. Theo nghiên cứu năm 2021, tuyến tụy, sản xuất các hormone như insulin giúp cơ thể bạn xử lý glucose. (2)

Khi bạn ăn, cơ thể sẽ ra lệnh cho tuyến tụy tiết ra insulin để kiểm soát lượng đường trong máu đang tăng lên. Cơ, mỡ và các tế bào khác sau đó sử dụng glucose để tạo năng lượng hoặc lưu trữ dưới dạng chất béo để cơ thể sử dụng. Bệnh tiểu đường có thể xảy ra khi tuyến tụy không sản xuất insulin như bình thường. Trong trường hợp này, bạn có thể cần sự trợ giúp từ bên ngoài (tiêm insulin) để xử lý và điều hòa lượng glucose trong cơ thể.

Một đánh giá năm 2018 cho thấy, bệnh tiểu đường cũng có thể xảy ra do kháng insulin. Đây là khi các tế bào của cơ thể không cảm nhận được insulin và có quá nhiều đường vẫn còn trong máu. Khi cơ thể không phản ứng với insulin như bình thường, nó sẽ ngăn glucose đi vào tế bào và sử dụng làm năng lượng. Các tế bào của bạn phản ứng bằng cách báo hiệu việc tạo ra xeton, xảy ra vào ban đêm và trong khi nhịn ăn hoặc ăn kiêng.

Theo thời gian, nồng độ insulin của bạn có thể trở nên thấp. Khi cơ thể bạn không thể sử dụng glucose như cần thiết, sự tích tụ xeton và thay đổi độ pH trong máu có thể trở nên nguy hiểm gọi là nhiễm toan ceto. Đây là một biến chứng nghiêm trọng, đe dọa tính mạng của người bệnh tiểu đường cần được điều trị y tế ngay lập tức.

4. Khi nào cần kiểm tra lượng glucose?

Theo hiệp hội đái tháo đường Hoa Kỳ, việc theo dõi nồng độ glucose rất quan trọng đối với những người mắc bệnh tiểu đường. Tùy theo mục tiêu của người mắc bệnh tiểu đường sẽ quyết định thời điểm kiểm tra lượng đường trong máu. Để luôn cập nhật mức đường huyết của mình, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ về thời điểm và tần suất bạn nên kiểm tra mức đường huyết của mình.

Bác sĩ có thể đề nghị kiểm tra lượng đường ở một số thời điểm như:

• Trước và sau bữa ăn
• Trước và sau khi tập thể dục
• Trong khi tập thể dục thời gian dài hoặc cường độ cao
• Trước giờ ngủ
• Khi bắt đầu dùng thuốc mới hoặc lịch tiêm insulin mới
• Khi bắt đầu lịch làm việc mới
• Khi di chuyển qua các múi giờ

Nói chuyện với bác sĩ sẽ giúp bạn đặt ra các mục tiêu về mức đường huyết vì chúng phụ thuộc vào tình trạng của bạn và các yếu tố khác như tuổi tác và tiền sử sức khỏe. Viện Tiểu đường, Bệnh tiêu hóa và Thận Quốc gia cho biết xét nghiệm máu đơn giản là một trong những cách phổ biến nhất để kiểm tra lượng glucose tại nhà khi mắc bệnh tiểu đường.

Tại khoa Nội tiết – Đái tháo đường Bệnh viện Đa khoa Hồng Phát, nhân viên y tế sẽ dùng một cây kim nhỏ đâm vào đầu ngón tay để tạo ra một giọt máu, sau đó nhỏ giọt máu vào que thử. Đưa que thử vào máy theo hướng dẫn và máy đo sẽ cho biết lượng glucose trong máu của bạn tại thời điểm đó.

5. Mức glucose bình thường ​​là bao nhiêu?

Duy trì mức glucose gần mức mong đợi là điều quan trọng để giữ cho cơ thể bạn hoạt động tốt nhất. Chỉ số glucose ở mức bình thường:

• Trước khi ăn: nhịn đói ít nhất 8 tiếng, thường được kiểm tra vào buổi sáng sớm, mức glucose bình thường trong khoảng 90 – 130 mg/dl. Với người tiểu đường thai kỳ mức đường huyết phải dưới 95 mg/dl. Đái tháo đường loại 1, loại 2 ở thai phụ, mức đường huyết khoảng 70 – 95 mg/dl.
• Giữa các bữa ăn: mức đường huyết là 70 – 100 mg/dl.
• Sau bữa ăn: sau 1 – 2 giờ, mức đường huyết ở người bình thường dưới 180 mg/dl. Với phụ nữ tiểu đường thai kỳ là dưới 120 mg/dl sau 2 giờ ăn.
• Trước khi hoạt động thể chất: mức đường huyết tốt nhất là 126 – 180 mg/dl.
• Sau khi tập thể dục: nồng độ đường huyết nên trên 100 mg/dl. Nếu dưới chỉ số này bạn nên bổ sung glucose bằng các ăn bánh mì, phở, hamburger, khoai lang, đậu xanh, đậu đen… cho đến khi đạt mức glucose tối thiểu 100 mg/dl

Mức glucose ở mỗi người sẽ khác nhau bởi còn tùy vào tình trạng của từng người. Một số kích hoạt có thể khiến lượng đường trong máu tăng:

• Cháy nắng: Cơn đau do cháy nắng gây ra căng thẳng, có thể làm tăng lượng đường trong máu.
• Cà phê: Ngay cả cà phê đen cũng có thể khiến bạn trở nên nhạy cảm hơn với caffeine, làm tăng lượng đường trong máu.
• Bỏ bữa sáng: Bỏ bữa sáng có thể làm tăng lượng đường trong máu sau bữa trưa và bữa tối.
• Thời gian trong ngày: Càng ngày, khả năng quản lý glucose của cơ thể càng trở nên khó khăn hơn. Vào sáng sớm, lượng hormone tăng vọt có thể khiến lượng đường trong máu tăng đột biến, gọi là hiện tượng bình minh.
• Thuốc: Một số loại thuốc và thuốc xịt mũi có thể kích thích gan tạo ra nhiều glucose hơn hoặc ngăn chặn việc sản xuất insulin.
• Căng thẳng: Lo lắng và áp lực quá mức có thể làm tăng lượng đường trong máu.

Nếu bạn cảm thấy đường huyết của mình không được quản lý tốt, hãy thăm khám để được Bác sĩ giúp đỡ.

6. Phải làm gì nếu trình độ của bạn quá thấp hoặc quá cao?

6.1 Lượng glucose trong máu thấp

Lượng glucose trong máu quá thấp được gọi là hạ đường huyết. Mức glucose quá thấp khi giảm xuống dưới 70 mg/dl. Có những dấu hiệu cần chú ý khi lượng đường trong máu của bạn giảm:

• Chấn động
• Mệt mỏi, lú lẫn
• Lo lắng, đổ mồ hôi

Hạ đường huyết có thể xảy ra do dùng nhiều hơn liều lượng quy định của một số loại thuốc trị tiểu đường. Nó cũng có thể xảy ra khi bạn ăn ít calo hơn nhu cầu hàng ngày hoặc tập thể dục lâu hơn hoặc cường độ cao hơn bình thường.

Trong một số trường hợp, nó cũng có thể xảy ra ở những người không mắc bệnh tiểu đường. Ăn một bữa ăn hoặc uống nước trái cây có thể giúp tăng mức glucose. Bác sĩ của bạn có thể giúp xây dựng kế hoạch khi mức đường huyết của bạn giảm quá thấp hoặc quá cao, bao gồm cả việc chuẩn bị sẵn các chất bổ sung đường huyết. Nếu không được điều trị, hạ đường huyết có thể gây tử vong. Bạn có thể cần điều trị khẩn cấp khi nó xảy ra.

6.2 Lượng glucose trong máu tăng cao

Lượng glucose trong máu quá cao được gọi là tăng đường huyết. Điều này có thể xảy ra khi cơ thể bạn thiếu insulin hoặc không thể sử dụng nó đúng cách.  Theo đó, lượng glucose trong máu lớn hơn 130 mg/dL trước bữa ăn là cao hơn mức cho phép.

Một số triệu chứng tăng đường huyết cần chú ý bao gồm:

• Nước tiểu có nồng độ glucose cao
• Đi tiểu thường xuyên
• Cơn khát tăng dần

Ngoài bệnh tiểu đường không được kiểm soát, còn có các nguyên nhân khác gây tăng đường huyết. Theo một nghiên cứu năm 2019, căng thẳng và lo lắng có thể dẫn đến việc quản lý bệnh tiểu đường không nhất quán. Điều này có thể dẫn đến nhiều glucose trong máu.

Hoạt động thể chất và chế độ ăn uống cũng có thể giúp giữ lượng đường trong máu của bạn ở mức mục tiêu. Nhưng trong một số trường hợp nhất định, việc tập thể dục là không phù hợp và có thể cần đến insulin. Lượng glucose của bạn phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Các tốt nhất để đảm bảo mức đường huyết của bạn là hãy đi thăm khám sức khỏe định kỳ.

Giống như nhiều tình trạng bệnh lý, việc giải quyết các vấn đề về lượng glucose sẽ dễ dàng hơn trước khi chúng tiến triển quá mức. Ngoài ra, mức glucose khỏe mạnh là điều cần thiết để giữ cho cơ thể bạn hoạt động tốt nhất. Một chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, bổ sung thêm việc tập thể dục là một phần của kế hoạch phòng ngừa và điều trị nếu có.

Tuy nhiên, đối với một số người, điều này là chưa đủ. Những người mắc bệnh tiểu đường có thể gặp khó khăn trong việc duy trì mức đường huyết khỏe mạnh và ổn định. Nếu bạn đang mắc bệnh tiểu đường, việc theo dõi chặt chẽ lượng đường huyết là một cách hiệu quả để giúp tránh các biến chứng. Quản lý bệnh tiểu đường của bạn có thể là một thách thức nhưng đáng nỗ lực.

Hy vọng những thông tin trên có thể giúp bạn nâng cao tinh thần bảo vệ sức khỏe, kiểm soát lượng glucose trong cơ thể. Quý khách có bất kỳ câu hỏi, thắc mắc về bệnh tiểu đường, vui lòng liên hệ đến số Hotline để được tư vấn một cách tốt nhất.