Xơ vữa động mạch và những biến chứng cần điều trị sớm

Tư vấn chuyên môn Bài Viết

GS. TS. BS THÁI HỒNG QUANG

Bệnh viện Đa khoa Hồng Phát

ĐẶT LỊCH HẸN XEM HỒ SƠ

Xơ vữa động mạch xảy ra ở mọi động mạch thuộc bất cứ vị trí nào trên cơ thể, nghiêm trọng nhất là gây tắc nghẽn hoạt động cung cấp máu cho não và tim, nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não. 

1. Xơ vữa động mạch là gì?

Động mạch – Những mạch máu đưa máu từ tim đi khắp cơ thể được lót bằng một lớp tế bào mỏng gọi là nội mô. Khi lớp nội mạc bị tổn thương tạo điều kiện cho các mảng bám tích tụ trong thành động mạch do các yếu tố: lượng chất béo và cholesterol trong máu cao, bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường, người hút thuốc…

Xơ vữa động mạch là sự tích tụ cholesterol, chất béo, canxi và các chất khác trong và trên thành động mạch gọi là mảng bám. Mảng bám này khiến động mạch bị thu hẹp gây cản trở lưu lượng máu. Nếu mảng bám vỡ ra dẫn đến hình thành hút khối (cục máu đông) gây tắc nghẽn, thậm chí chặn dòng chảy của máu giàu oxy đến các bộ phận khác trong cơ thể. (1)

Khi huyết khối xảy ra ở một trong hai động mạch vành chính có thể dẫn đến dẫn đến nhồi máu cơ tim. Còn nếu huyết khối xảy ra ở não sẽ gây đột quỵ. Trong các động mạch ở các chi huyết khối xảy ra có thể dẫn đến bệnh động mạch ngoại biên.

2. Xơ vữa động mạch là do đâu?

Xơ vữa động mạch là một quá trình phức tạp, chưa biết rõ nguyên nhân chính xác do đâu. Bệnh thường bắt đầu từ lúc nhỏ và tiến triển theo độ tuổi. Chứng xơ vữa động mạch có thể bắt đầu từ tổn thương lớp bên trong của động mạch và các yếu tố nguy cơ như:

• Tăng huyết áp: kiểm soát tăng huyết áp tốt, cũng như thay đổi chế độ ăn uống sẽ làm giảm nguy cơ đột quỵ và tai biến mạch máu não.
• Rối loạn mỡ máu: kiểm soát LDL cholesterol cao thông qua thuốc hạ mỡ máu và thay đổi chế độ ăn uống sẽ mang lại lợi ích trong phòng ngừa bệnh mạch vành.
• Béo phì: cũng có liên quan đến chứng xơ vữa động mạch và các bệnh khác.
• Bệnh đái tháo đường: kiểm soát đường huyết có thể giúp giảm nguy cơ xơ vữa động mạch ở người mắc bệnh đái tháo đường.
• Ít vận động thể lực: khiến cân nặng tăng, tăng nguy cơ bị huyết áp cao, tăng cholesterol xấu gây bệnh xơ vữa động mạch.
• Chế độ dinh dưỡng kém: ăn nhiều chất béo bão hòa, muối, đường góp phần gây tăng cân, tăng nguy cơ bệnh tim mạch.
• Hút thuốc: khiến cấu trúc nội mạc mạch máu thay đổi, mỡ máu bám vào thành mạch, tăng nguy cơ bệnh xơ vữa động mạch.
• Căng thẳng: giảm đường kính của mạch máu, gây tăng huyết áp. Căng thẳng mãn tính cũng có thể gây ra các bệnh tim mạch.
• Ngưng thở khi ngủ: là hiện tượng ngưng thở hơn 10 giây hay giảm thông khí lặp đi lặp lại nhiều lần trong đêm kèm triệu chứng ngủ ngáy dẫn đến tăng huyết áp và gây căng thẳng cho hệ thống tim mạch.

3. Triệu chứng của bệnh xơ vữa động mạch

Xơ vữa động mạch: Những triệu chứng không thể bỏ qua (👨‍⚕️Tham vấn y khoa: PGS. TS. BS Phạm Trường Sơn – Viện trưởng Viện tim mạch, Chủ nhiệm khoa Nội tim mạch, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108. Nguồn: Báo Sức khoẻ & Đời sống – Ấn phẩm báo chí chuyên về sức khỏe trực thuộc Bộ Y tế Việt Nam)

Xơ vữa động mạch gây ra các triệu chứng khi ở giai đoạn nặng. Lúc này tình trạng hẹp động mạch khiến lưu lượng máu bị gián đoạn, không thể vận chuyển đến các mô và cơ quan. Từ đó phát triển bệnh tim mạch, nếu mảng xơ vữa động mạch bị vỡ hình thành cục máu đông còn gây ra đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim. (2)

Trong quá trình xơ vữa động mạch từ giai đoạn nhẹ đến nặng, người bệnh có thể trải qua các triệu chứng như:

• Xơ vữa động mạch vành: người bệnh nếu không điều trị sẽ gặp những cơn đau thắt ngực, suy tim, nhồi máu cơ tim.
• Xơ vữa động mạch cảnh: các triệu chứng của cơn thiếu máu nếu không được điều trị cục bộ thoáng qua có thể tiến triển thành đột quỵ, chân tay tê, nói lắp, mất thị lực tạm thời ở mắt, sụp mí cơ bắp.
• Động mạch ngoại vi: các triệu chứng của bệnh động mạch ngoại vi như tê, đau ở các chi, huyết áp giảm. Bệnh động mạch ngoại vi làm tăng nguy cơ đột quỵ, đau tim. Một số trường hợp có thể xảy ra hoại tử, dẫn đến việc phải cắt cụt chi.
• Động mạch thận: người bệnh sẽ biểu hiện chán ăn, phù tay chân, tiểu ít, tăng huyết áp, bệnh thận mạn.

Xơ vữa động mạch ở bất kỳ vị trí nào trong cơ thể cũng có thể gây ra chứng phình động mạch. Hầu hết người bị chứng phình động mạch không có triệu chứng. Tuy nhiên một số trường hợp người bệnh sẽ đau nhói ở khu vực túi phình. Khi túi phình vỡ, có thể xảy ra xuất huyết nội đe dọa đến tính mạng.

4. Xơ vữa động mạch có nguy hiểm không?

Xơ vữa động mạch khá phổ biến. Theo thời gian, bệnh xơ vữa động vật có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng. Tình trạng bệnh còn phụ thuộc vào loại động mạch bị hẹp, tắc. Xơ vữa động mạch là nguyên nhân của bệnh tim mạch gây đau tim và đột quỵ, thậm chí đe dọa tính mạng người bệnh.

Những người trên 40 tuổi có nguy cơ mắc xơ vữa động mạch nghiêm trọng và nguy cơ tăng dần theo độ tuổi. Những người trên 60 tuổi đều có thể gặp tình trạng xơ vữa động mạch nghiêm trọng nhưng không có triệu chứng đáng chú ý.

Theo các chuyên gia khuyến cáo, người độ tuổi từ 40-74 hoặc có các yếu tố nguy cơ nên đi khám sức khỏe tim mạch định kỳ từ 1-2 lần/năm. Đặc biệt những trường hợp cần kiểm tra tầm soát nguy cơ xơ vữa động mạch và bệnh tim mạch, như:

• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh tim
• Người thừa cân
• Người hút thuốc lá
• Người huyết áp cao
• Người rối loạn mỡ máu

Tùy thuộc vào từng tình trạng, kết quả sức khỏe bác sĩ sẽ có phác đồ điều trị phù hợp, hiệu quả.

5. Phương pháp chẩn đoán

Để chẩn đoán xơ vữa động mạch, đầu tiên bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử gia đình và tình trạng sức khỏe, sau đó chỉ định một số kiểm tra cận lâm sàng như:

• Chụp mạch vành: sử dụng các ống thông chuyên dụng để bơm thuốc cản quang vào trong lòng động mạch vành. Hình ảnh của hệ động mạch vành sẽ hiển thị trên màn hình. Thông qua hình ảnh này, bác sĩ sẽ đánh giá những tổn thương của hệ mạch vành như hẹp, huyết khối, tắc… để chẩn đoán bệnh mạch vành.
• Siêu âm Doppler: nhằm đánh giá lưu lượng máu, xác định tình trạng thu hẹp của các mạch máu ở chân, cổ, bụng.
• Đo vận tốc sóng mạch: các phép đo huyết áp ở cổ chân, cánh tay giúp xác định bất kỳ sự co thắt nào trong lưu lượng máu. Mạch máu bị thu hẹp do xơ vữa động mạch sẽ có sự khác biệt.
• Ghi hình tưới máu cơ tim: nhằm phát hiện, đánh giá, tình trạng tưới máu cơ tim thông qua hình ảnh được tiến hành ghi hình ở trạng thái nghỉ và trạng thái gắng sức.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): quét theo chiều cắt ngang qua tim, xem liệu có vôi hóa mạch vành hay không, giúp chẩn đoán vấn đề tim mạch.

6. Phương pháp điều trị xơ vữa động mạch

6.1 Thay đổi lối sống

Sống lành mạnh là yếu tố quan trọng giúp ngăn ngừa tích tụ mảng bám gây xơ vữa động mạch.

• Lựa chọn các thực phẩm tốt cho tim.
• Hoạt động thể chất thường xuyên: kiểm soát các yếu tố nguy cơ như cholesterol trong máu cao, thừa cân và béo phì.
• Duy trì cân nặng hợp lý.
• Hạn chế uống rượu bia.
• Kiểm soát căng thẳng.
• Không hút thuốc lá.
• Tránh khói thuốc.
• Ngủ đủ giấc.

6.2 Điều trị bằng thuốc

Để điều trị xơ vừa động mạch có thể dùng các loại thuốc như:

• Thuốc chống kết tập tiểu cầu.
• Thuốc chống đông máu.
• Thuốc giảm cholesterol.
• Thuốc hạ huyết áp.

6.3 Nong mạch vành

Nong mạch vành là một thủ thuật can thiệp qua da được sử dụng để khôi phục lưu lượng máu của động mạch vành hẹp hoặc bị tắc nghẽn. Thông qua động mạch quay ở cổ tay hay động mạch đùi dưới nếp bẹn, bác sĩ sẽ tiếp cận vào hệ thống động mạch vành.

Một ống thông dẫn đường đi vào lỗ động mạch vành trái và phải trước. Bơm một lượng thuốc cản quang vào ống thông để dễ dàng quan sát thấy đoạn động mạch bị tắc hẹp. Nếu tình trạng tắc hẹp khu trú xảy ra ở đoạn gần, bác sĩ sẽ đưa bóng vào và bơm hơi với mức áp lực phù hợp tại vị trí đoạn động mạch bị hẹp.

Bóng căng lên, mảng xơ vữa sẽ bị ép sát vào thành mạch, stent được đưa vào và bung ra tại vị trí này. Bản chất của stent là một giá đỡ bằng kim loại duy trì khả năng tái lưu thông của dòng máu vừa được giải phóng lâu dài.

6.4 Phẫu thuật

Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành là phương pháp mổ bắc cầu trên những động mạch vành bị hẹp nặng hoặc không phù hợp đặt sten. Phương pháp sử dụng một đoạn ống ghép bằng tĩnh mạch hoặc động mạch làm “cầu nối” đến phía sau đoạn động mạch vành bị hẹp.

7. Phòng ngừa xơ vữa động mạch

Không phòng ngừa tuyệt đối tình trạng xơ vữa động mạch nhưng có thể giảm nguy cơ mắc bệnh bằng các biện pháp, như:

• Thực hiện chế độ ăn uống khoa học, có kế hoạch ăn uống lành mạnh cho tim bao gồm ưu tiên trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, rau và hạn chế muối, đường.
• Tập thể dục thường xuyên.
• Giữ cân nặng hợp lý.
• Bỏ thuốc lá.
• Kiểm tra sức khỏe hàng năm.
• Kiểm soát bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu và các bệnh mạn tính khác.

Bệnh viện Đa khoa Hồng Phát đầu tư hệ thống máy móc hiện đại giúp tầm soát và điều trị cho người bệnh mắc các bệnh lý tim mạch như xơ vữa động mạch. Phác đồ điều trị được xây dựng cá thể hóa đem lại hiệu quả cao trong việc cải thiện triệu chứng và ngăn biến chứng nguy hiểm.

Người bệnh xơ vữa động mạch cần tuân thủ điều trị và tái khám theo lịch hẹn để phát hiện sớm bất thường phòng nhồi máu cơ tim, đột quỵ não, bệnh thận mạn… Để đặt lịch thăm khám cùng các bác sĩ tại Bệnh viện Đa khoa Hồng Phát quý khách vui lòng liên hệ 📲Hotline: 0869 775 115 – 086 680 5115 – 096 227 9115.