Insulin và những vai trò của insulin đối với cơ thể

Insulin là một loại hormone xuất hiện tự nhiên do tuyến tụy tạo ra. Insulin có tác dụng chuyển hóa các chất carbohydrate. Bên cạnh đó, chúng còn chuyển hóa các mô mỡ, gan thành năng lượng ATP để cung cấp cho hoạt động của cơ thể. Chúng rất cần thiết, cho phép cơ thể sử dụng đường (glucose) làm năng lượng. Nếu tuyến tụy không tạo ra đủ insulin hoặc cơ thể bạn không sử dụng insulin đúng cách sẽ khiến lượng đường trong máu cao, là nguyên nhân dẫn đến bệnh tiểu đường. (1)

2.1 Tác dụng của insulin

Tất cả các tế bào của cơ thể bạn đều cần năng lượng. Insulin như chiếc chìa khóa mở cánh cửa tế bào trong cơ thể. Khi insulin mở cửa tế bào, glucose có thể rời khỏi máu và di chuyển vào tế bào nơi bạn sử dụng nó làm năng lượng.

Nếu cơ thể không đủ insulin, glucose không thể đi vào tế bào và thay vào đó sẽ tích tụ trong máu. Điều này dẫn đến lượng đường trong máu cao, gây ra bệnh tiểu đường. Việc thiếu insulin hoàn toàn trong thời gian dài sẽ dẫn đến một biến chứng đe dọa tính mạng được gọi là nhiễm toan ceton liên quan đến bệnh tiểu đường .

2.2 Insulin làm giảm hay tăng lượng đường trong máu?

Cơ thể sử dụng hai loại hormone insulin và glucagon để cân bằng lượng đường trong máu, giữ nó ở mức khỏe mạnh. Ở người mắc bệnh tiểu đường, quá nhiều insulin (sản xuất) có thể dẫn đến lượng đường trong máu thấp. Trong trường hợp này, bạn có thể cần tiêu thụ đường để tăng lượng đường trong máu. Có các dạng glucagon được sản xuất sẵn có đơn thuốc để sử dụng trong trường hợp khẩn cấp để điều trị lượng đường trong máu thấp nghiêm trọng.

3. Những tình trạng nào liên quan đến vấn đề với insulin?

Tuyến tụy là tuyến sản xuất insulin. Các tế bào beta ở đảo nhỏ trong tuyến tụy tạo ra hormone này. Đây là chức năng nội tiết của tuyến tụy, giải phóng insulin trực tiếp vào máu. Tuyến tụy cũng có chức năng ngoại tiết, giải phóng các enzym vào một số ống dẫn để giúp tiêu hóa. Nhiều tình trạng có thể phát triển khi bạn thiếu insulin tự nhiên.

3.1 Bệnh tiểu đường

Bệnh tiểu đường là do thiếu insulin, dẫn đến lượng đường trong máu cao. Tổn thương tuyến tụy gây ra một số loại bệnh tiểu đường, như:

• Bệnh tiểu đường loại 1: Đây là tình trạng tự miễn dịch trong đó hệ thống miễn dịch tấn công các tế bào sản xuất insulin trong tuyến tụy. Cuối cùng nó dẫn đến thiếu hoàn toàn insulin tự nhiên.
• Bệnh tiểu đường loại 3c (tiểu đường thứ phát hoặc tiểu đường do tuyến tụy): Tình trạng này phát triển khi tuyến tụy bị tổn thương ảnh hưởng đến khả năng sản xuất insulin. Các tình trạng như: viêm tụy mãn tính, xơ nang có thể dẫn đến tổn thương tuyến tụy gây ra bệnh tiểu đường. Việc cắt bỏ tuyến tụy cũng là nguyên nhân dẫn đến bệnh tiểu đường loại này.
• Bệnh tiểu đường tự miễn tiềm ẩn ở người lớn: Giống như bệnh tiểu đường loại 1, bệnh tiểu đường loại này cũng là kết quả của phản ứng tự miễn dịch, nhưng nó phát triển chậm hơn nhiều so với loại 1. Những người được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường tự miễn thường trên 30 tuổi.

Kháng insulin là nguyên nhân chính gây ra bệnh tiểu đường. Điều này xảy ra khi các tế bào trong cơ, mỡ và gan không phản ứng với insulin. Kháng insulin có thể dẫn đến các tình trạng như:

• Tiền tiểu đường: Kháng insulin là nguyên nhân chính gây ra tiền tiểu đường, bệnh xảy ra khi lượng đường trong máu tăng cao nhưng chưa đủ cao để được coi là bệnh tiểu đường loại 2.
• Bệnh tiểu đường loại 2: Tình trạng này xảy ra khi tình trạng kháng insulin quá mạnh khiến tuyến tụy không thể vượt qua, dẫn đến lượng đường trong máu cao.
• Bệnh tiểu đường thai kỳ: Tình trạng này có thể phát triển trong thời kỳ mang thai. Các nhà nghiên cứu tin rằng nhau thai tiết ra hormone gây kháng insulin. Nếu tuyến tụy của bạn không thể vượt qua được sức đề kháng này thì sẽ dẫn đến bệnh tiểu đường thai kỳ. Nhưng bệnh sẽ thường biến mất sau khi bạn sinh con.

Ngoài ra còn có một dạng bệnh tiểu đường di truyền được gọi là bệnh tiểu đường khởi phát ở tuổi trưởng thành, còn được gọi là bệnh tiểu đường đơn gen. Bệnh xảy ra do đột biến di truyền (thay đổi) ảnh hưởng đến cách cơ thể bạn tạo ra và sử dụng insulin.

3.2 U insulin

Một khối u hiếm gặp gọi là u insulin làm cho tuyến tụy sản xuất quá nhiều insulin. Điều này khiến cơ thể thường xuyên bị hạ đường huyết và đôi khi nghiêm trọng. Hầu hết các u insulin đều có thể chữa khỏi bằng phẫu thuật nếu được phát hiện ở giai đoạn sớm.

4. Kiểm soát bệnh tiểu đường bằng insulin

Tiêm insulin giúp kiểm soát cả hai loại bệnh tiểu đường. Insulin được tiêm có tác dụng thay thế hoặc bổ sung insulin tự nhiên của cơ thể. Những người mắc bệnh tiểu đường loại 1 không thể tạo ra insulin, vì vậy tiêm insulin giúp kiểm soát lượng đường trong máu.

Nhiều người mắc bệnh tiểu đường loại 2 có thể kiểm soát lượng đường trong máu bằng cách thay đổi lối sống và dùng thuốc uống. Tuy nhiên, nếu những phương pháp điều trị này không giúp kiểm soát lượng glucose, những người mắc bệnh tiểu đường loại 2 cũng có thể cần bổ sung insulin. (2)

Có nhiều loại insulin khác nhau, hầu hết các loại đều có thể tiêm. Bệnh cạnh đó còn có insulin dạng hít. Nếu bạn mắc bệnh tiểu đường, bác sĩ sẽ làm việc với bạn để kê đơn loại phù hợp cho bạn và điều chỉnh liều lượng khi nhu cầu của bạn thay đổi.

Các loại insulin chính dựa trên tốc độ hoạt động và thời gian tồn tại của chúng bao gồm:

• Insulin tác dụng nhanh (insulin glulisine): Loại insulin này bắt đầu có tác dụng trong vòng 5 đến 20 phút và tiếp tục hoạt động trong 3 đến 5 giờ. Insulin có hiệu quả nhất trong khoảng một hoặc hai giờ sau khi bạn tiêm. Insulin dạng hít cũng có tác dụng nhanh đối với cơ thể.
• Insulin thông thường (bao gồm Novolin R® và Humulin R®): Chúng bắt đầu hoạt động khoảng 30 đến 45 phút sau khi tiêm và biến mất sau khoảng 5 đến 8 giờ. Insulin thông thường đạt hiệu quả khoảng hai đến bốn giờ sau khi tiêm.
• Insulin tác dụng trung gian (insulin isophane): Chúng bắt đầu có tác dụng sau khoảng hai giờ và có hiệu quả nhất trong khoảng từ 4 đến 12 giờ sau khi tiêm và biến mất sau 14 đến 24 giờ.
• Insulin tác dụng kéo dài (insulin glargine): Để loại insulin này đi vào máu và bắt đầu hoạt động, chúng phải mất khoảng một giờ. Nó đạt đỉnh điểm từ 3 đến 14 giờ sau khi tiêm và có tác dụng kéo dài đến một ngày.
• Insulin tác dụng cực dài (insulin degludec): Đi vào máu trong khoảng sáu giờ, loại insulin này có cùng mức độ hiệu quả trong vài giờ, có thể kéo dài đến hai ngày.

5. Tác dụng phụ của insulin là gì?

Biến chứng thường gặp nhất của việc điều trị bằng insulin là lượng đường trong máu thấp (hạ đường huyết) do dùng quá nhiều insulin cho nhu cầu của bạn.

Các tác dụng phụ khác có thể xảy ra khi điều trị bằng insulin, rất hiếm gặp, bao gồm:

• Phản ứng da khi tiêm insulin: Việc tiêm insulin thường xuyên vào cùng một vùng có thể khiến mỡ tích tụ dưới da, khiến da bạn trông sần sùi. Nó cũng có thể phá hủy chất béo, gây ra vết lõm trên da của bạn. Vấn đề này được gọi là loạn dưỡng mỡ cục bộ. Nó có thể làm giảm sự hấp thu insulin được tiêm, vì vậy điều quan trọng là phải thường xuyên luân chuyển vị trí tiêm.
• Phản ứng dị ứng với insulin: Một số người có thể bị dị ứng với một số loại insulin. Nó có thể gây đau và rát, sau đó là da đổi màu, ngứa và sưng quanh chỗ tiêm trong vài giờ.
• Phát triển kháng thể insulin: Trong một số trường hợp rất hiếm, cơ thể bạn có thể tạo ra kháng thể chống lại insulin được sản xuất vì nó không hoàn toàn giống insulin tự nhiên. Những kháng thể này có thể cản trở hoạt động của insulin được sản xuất. Và nó có thể yêu cầu bạn phải dùng liều lượng insulin rất lớn.

6. Cách dùng và sử dụng insulin

Cách dùng và liều lượng Insulin thường được sử dụng thông qua ống tiêm. Bác sĩ chuyên khoa có thể sẽ chỉ cho bạn cách tự tiêm thuốc. Bạn có thể tiêm insulin vào một số vùng có mỡ trong cơ thể, đó là những vị trí tiêm insulin tốt nhất như:

• Bụng cách rốn ít nhất 5 cm.
• Mặt trước hoặc mặt bên của đùi.
• Mặt sau của cánh tay.
• Mông trên.

Điều quan trọng là không nên tiêm insulin 1 chỗ để ngăn ngừa các biến chứng về da.

7. Bổ sung insulin từ thực phẩm

Việc kiểm soát lượng insulin ổn định là điều rất cần thiết. Bên cạnh việc tiêm insulin, khi cơ thể thiếu bạn có thể ăn một số loại thực phẩm bổ sung insulin để làm giảm nguy cơ biến chứng bệnh tiểu đường như bệnh tim mạch, bệnh thận, tổn thương thần kinh, mù lòa,…

7.1 Mướp đắp

Mướp đắng là thực phẩm được ví như nguồn cung “insulin tự nhiên” tăng cường chuyển hóa glucozo, giúp làm giảm đường trong máu bằng việc tăng cường chuyển hóa glucozo. Trong mướp đắng còn chứa phytonutrient và polypeptide-P, một insulin thực vật đặc biệt hữu ích trong kiểm soát lượng đường huyết.

7.2 Đậu bắp

Chất xơ trong đậu bắp làm giảm quá trình dung nạp đường, cải thiện lipid máu nên rất phù hợp với những người mắc bệnh tiểu đường. Carotenoid trong đậu bắp đặc biệt có lợi đối với hoạt động và bài tiết tự nhiên của insulin.

7.3 Quế

Một trong những thực phẩm có tác dụng giảm mức đường huyết nhờ cải thiện độ nhạy cảm insulin là quế. Với tính kháng oxy hóa nên có thể làm giảm chất béo bão hòa đối với người bệnh tiểu đường loại 2.

7.4 Ngũ cốc nguyên hạt

Ngũ cốc nguyên hạt nhiều vitamin, khoáng chất, giàu calo nhằm kiểm soát đường huyết và giúp bình ổn insulin. Người bệnh có thể ăn vào bữa sáng hoặc làm đồ ăn vặt.

7.5 Rau cải xoăn

Rau cải xoăn và một số loại rau củ: rau diếp cám rau mùi, cần tây, bí xanh, đậu xanh ngăn ngừa tăng lượng đường trong máu giúp cải thiện độ nhảy cảm insulin.

7.6 Khoai mỡ

Khoai mỡ có chứa vitamin B1, B2, kẽm là thành phần không thể thiếu đối với insulin. Các thành phần cứng và mềm của khoai mỡ làm cho đường được hấp thụ chậm,  giúp tiết ra nhiều insulin, ngăn ngừa lượng đường trong máu tăng cao.

Ngoài những loại kể trên thì cà chua, gạo lứt, khoai lang, bơ lạc, chuối, trái cây họ cam, sữa hạnh nhân, táo, lê, đậu bắp, dưa chuột cũng được có lợi đối với việc kiểm soát insulin.

Duy trì lượng insulin bình thường đem tới các lợi ích bao gồm cải thiện giấc ngủ, cải thiện hoạt động tim và mạch máu, tăng mức cholesterol. Quản lý insulin tốt cũng làm giảm khả năng bị một số biến chứng của tiểu đường bao gồm bệnh tim mạch, bệnh thận, mù lòa, vết thương lâu lành, nhiễm khuẩn thứ phát, thoái hóa khớp.

Để đảm bảo lượng insulin phù hợp bạn nên thăm khám bác sĩ để được kiểm tra và hướng dẫn sử dụng insulin phù hợp. Quý khách đặt lịch thăm khám tại Bệnh viện Đa khoa Hồng Phát vui lòng liên hệ qua số📲Hotline: 096 227 9115 để được hỗ trợ một cách tốt nhất.