Đái tháo đường và những kiến thức cơ bản cần biết

Tư vấn chuyên môn Bài Viết

GS. TS. BS THÁI HỒNG QUANG

Bệnh viện Đa khoa Hồng Phát

ĐẶT LỊCH HẸN XEM HỒ SƠ

Đái tháo đường là một bệnh lý rối loạn chuyển hóa cần được kiểm soát và theo dõi chặt chẽ để hạn chế những biến chứng mù lòa, suy thận, đau tim, đột quỵ và cắt cụt chi. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu hơn về bệnh đái tháo đường: Định nghĩa, nguyên nhân, triệu chứng, cách chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa đái tháo đường.

1. Đái tháo đường là gì?

Đái tháo đường là một bệnh lý xảy ra khi tuyến tụy không sản xuất đủ insulin hoặc khi cơ thể không thể sử dụng hiệu quả lượng insulin mà nó sản xuất. (1)

Insulin là một loại hormone do tuyến tụy tạo ra giúp glucose đi vào tế bào của bạn để sử dụng làm năng lượng. Nếu bạn mắc bệnh đái tháo đường, cơ thể bạn không sản xuất đủ insulin hoặc không sử dụng insulin đúng cách. Glucose sau đó sẽ ở lại trong máu và không đến được các tế bào của bạn. (2)

Đái tháo đường gây hậu quả không kiểm soát được và theo thời gian dẫn đến những tổn thương nghiêm trọng ảnh hưởng đến nhiều hệ thống của cơ thể, đặc biệt là dây thần kinh và mạch máu.

Đái tháo đường còn làm tăng nguy cơ tổn thương mắt, thận, dây thần kinh và tim. Bệnh đái tháo đường cũng liên quan đến một số loại ung thư. Thực hiện các bước để ngăn ngừa hoặc kiểm soát bệnh đái tháo đường có thể làm giảm nguy cơ phát triển các vấn đề về sức khỏe.

Theo thống kê, năm 2014, có 8,5% người trưởng thành từ 18 tuổi trở lên mắc bệnh đái tháo đường. Năm 2019, bệnh đái tháo đường là nguyên nhân trực tiếp gây ra 1,5 triệu ca tử vong và 48% tổng số ca tử vong do bệnh đái tháo đường xảy ra trước 70 tuổi.

Từ năm 2000 đến năm 2019, tỷ lệ tử vong chuẩn hóa theo độ tuổi do đái tháo đường đã tăng 3%. Ở các nước có thu nhập trung bình thấp, tỷ lệ tử vong do bệnh đái tháo đường tăng 13%. Hằng năm 460.000 ca tử vong ở người bệnh thận là do bệnh đái tháo đường và lượng đường trong máu tăng cao gây ra khoảng 20% ​​số ca tử vong do tim mạch.

2. Những nguyên nhân gây bệnh đái tháo đường

Quá nhiều glucose lưu thông trong máu sẽ gây ra bệnh, bất kể loại nào. Tuy nhiên, lý do khiến mức đường huyết của bạn cao lại khác nhau tùy thuộc vào loại bệnh đái tháo đường.

Nguyên nhân gây ra bệnh đái tháo đường bao gồm (3):

• Kháng insulin: Bệnh tiểu đường loại 2 chủ yếu là do kháng insulin. Tình trạng kháng insulin xảy ra khi các tế bào trong cơ, mỡ và gan của bạn không phản ứng với insulin như bình thường. Một số yếu tố và tình trạng góp phần gây ra mức độ kháng insulin khác nhau, bao gồm béo phì, thiếu hoạt động thể chất, chế độ ăn uống, mất cân bằng nội tiết tố, di truyền và một số loại thuốc.
• Bệnh tự miễn dịch: Bệnh tiểu đường loại 1 và LADA xảy ra khi hệ thống miễn dịch của bạn tấn công các tế bào sản xuất insulin trong tuyến tụy.
• Mất cân bằng nội tiết tố: Khi mang thai, nhau thai tiết ra các hormone gây kháng insulin, nếu tuyến tụy của bạn không thể sản xuất đủ insulin để khắc phục tình trạng kháng insulin có thể gây ra bệnh đái tháo đường loại 2.
• Tổn thương tuyến tụy: Tổn thương vật lý đối với tuyến tụy của bạn do tình trạng sức khỏe, phẫu thuật hoặc chấn thương có thể ảnh hưởng đến khả năng tạo ra insulin, dẫn đến bệnh đái tháo đường.
• Đột biến gen: Một số đột biến gen nhất định có thể gây ra MODY và ​​bệnh đái tháo đường ở trẻ sơ sinh.

Sử dụng lâu dài một số loại thuốc cũng có thể dẫn đến bệnh tiểu đường loại 2, bao gồm cả thuốc điều trị HIV/AIDS và corticosteroid.

3. Triệu chứng bệnh đái tháo đường

Các triệu chứng của bệnh đái tháo đường có thể xảy ra đột ngột. Ở bệnh đái tháo đường loại 2, các triệu chứng có thể nhẹ và có thể mất nhiều năm mới được phát hiện. Bệnh đái tháo đường có thể gây ra một số triệu chứng bao gồm:

• Cảm thấy khát
• Đi tiểu nhiều hơn bình thường
• Mờ mắt
• Cảm thấy mệt
• Giảm cân ngoài ý muốn

Theo thời gian, bệnh đái tháo đường có thể làm tổn thương các mạch máu ở tim, mắt, thận và dây thần kinh. Những người mắc bệnh đái tháo đường có nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe cao hơn bao gồm đau tim, đột quỵ và suy thận.

Người bệnh cũng có thể gặp tình trạng mất thị lực vĩnh viễn do làm tổn thương các mạch máu trong mắt. Nhiều người mắc bệnh còn gặp vấn đề ở bàn chân do tổn thương thần kinh và lưu lượng máu kém. Điều này có thể gây loét bàn chân và có thể dẫn đến cụt chi.

4. Phân loại bệnh đái tháo đường

4.1 Đái tháo đường loại 1

Bệnh đái tháo đường loại 1 (bệnh tiểu đường phụ thuộc insulin, khởi phát ở tuổi vị thành niên hoặc thời thơ ấu) được đặc trưng bởi tình trạng sản xuất insulin bị thiếu hụt và cần phải sử dụng insulin hàng ngày.

Năm 2017 có 9 triệu người mắc bệnh đái tháo đường loại 1, phần lớn trong số họ sống ở các nước có thu nhập cao. Cả nguyên nhân lẫn phương tiện để ngăn chặn nó đều không được biết đến.

4.2 Đái tháo đường loại 2

Bệnh đái tháo đường loại 2 ảnh hưởng đến cách cơ thể bạn sử dụng đường (glucose) làm năng lượng. Nó ngăn cơ thể sử dụng insulin đúng cách, có thể dẫn đến lượng đường trong máu cao nếu không được điều trị.

Theo thời gian, bệnh đái tháo đường loại 2 có thể gây ra những tổn thương nghiêm trọng cho cơ thể, đặc biệt là dây thần kinh và mạch máu. Bệnh đái tháo đường loại 2 thường có thể phòng ngừa được. Các yếu tố góp phần phát triển bệnh đái tháo đường loại 2 bao gồm: thừa cân, không tập thể dục và yếu tố di truyền.

Chẩn đoán sớm rất quan trọng để ngăn ngừa những ảnh hưởng xấu nhất của bệnh đái tháo đường loại 2. Cách tốt nhất để phát hiện bệnh sớm là kiểm tra sức khỏe và xét nghiệm máu thường xuyên.

Các triệu chứng của bệnh đái tháo đường loại 2 có thể nhẹ. Chính vì thế mà người bệnh thường không chú ý đến, phải mất vài năm để được chú ý. Các triệu chứng có thể tương tự như bệnh đái tháo đường loại 1 nhưng thường ít rõ ràng hơn. Kết quả là bệnh có thể được chẩn đoán vài năm sau khi khởi phát, khi các biến chứng đã phát sinh.

Hơn 95% người mắc bệnh đái tháo đường loại 2 (bệnh không phụ thuộc insulin hoặc khởi phát ở người trưởng thành). Cho đến gần đây, loại bệnh này thường gặp ở người lớn nhưng hiện nay nó cũng xảy ra ngày càng thường xuyên ở trẻ em.

4.3 Bệnh đái tháo đường thai kỳ

Bệnh đái tháo đường thai kỳ xảy ra trong thai kỳ là tình trạng tăng đường huyết với giá trị đường huyết trên mức bình thường nhưng thấp hơn mức được chẩn đoán mắc bệnh đái tháo đường.

Phụ nữ mắc bệnh đái tháo đường thai kỳ có nguy cơ cao bị biến chứng khi mang thai và khi sinh, thậm chí là sau sinh. Bệnh đái tháo đường thai kỳ nên được chẩn đoán thông qua sàng lọc trước sinh, thay vì thông qua các triệu chứng được báo cáo.

5. Phòng ngừa bệnh đái tháo đường

Thay đổi lối sống là cách tốt nhất để ngăn ngừa hoặc trì hoãn sự khởi phát của bệnh đái tháo đường. Để giúp ngăn ngừa bệnh đái tháo đường và các biến chứng của nó, mọi người nên:

• Giữ trọng lượng cơ thể khỏe mạnh: Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ khuyến cáo những người bệnh đái tháo đường nên giảm ít nhất 7% – 10% trọng lượng cơ thể để ngăn ngừa bệnh tiến triển.
• Duy trì hoạt động thể chất ít nhất 30 phút tập thể dục vừa phải mỗi ngày: Rút ngắn thời gian không hoạt động có thể giúp kiểm soát lượng đường trong máu. Cứ mỗi 30 phút hãy đứng dậy, đi lại hoặc hoạt động, vận động nhẹ nhàng.
• Ăn một chế độ ăn uống lành mạnh và tránh đường, chất béo bão hòa: Ăn hoa quả tốt cho sức khỏe, hạn chế ăn các chất béo “xấu”, tranh ăn kiêng cấp tốc.
• Không hút thuốc lá.
• Hạn chế sử dụng bia rượu.
• Thường xuyên kiểm tra lượng đường: Giữ lượng đường trong máu ổn định, càng gần mục tiêu càng hiệu quả trong ngăn ngừa và điều trị bệnh.

Bên cạnh đó, tăng cường tập thể dục, ăn uống lành mạnh, khám sức khỏe định kỳ là một trong những cách phòng bệnh đái tháo đường đơn giản nhất.

6. Chẩn đoán và điều trị bệnh đái tháo đường

Chẩn đoán sớm có thể được thực hiện thông qua xét nghiệm đường huyết. Những người mắc bệnh đái tháo đường loại 1 cần tiêm insulin để bảo vệ sức khỏe cơ thể.

Một số người mắc bệnh đái tháo đường loại 2 sẽ cần dùng thuốc để giúp kiểm soát lượng đường trong máu. Chúng có thể bao gồm tiêm insulin hoặc các loại thuốc khác như:

• Metformin
• Sulfonylurea
• Thuốc ức chế đồng vận chuyển natri-glucose loại 2 (SGLT-2)

Cùng với thuốc hạ đường huyết, người mắc bệnh cần dùng thuốc statin để giảm nguy cơ biến chứng. Bạn có thể cần chăm sóc y tế bổ sung để điều trị ảnh hưởng của bệnh đái tháo đường như:

• Chăm sóc bàn chân để điều trị loét
• Sàng lọc và điều trị bệnh thận
• Khám mắt để sàng lọc bệnh võng mạc (gây mù lòa)

7. Khi nào người bệnh đái tháo đường cần gặp bác sĩ

Nếu bạn nghĩ rằng bạn hoặc con bạn có thể mắc bệnh đái tháo đường. Hoặc bạn nhận thấy bất kỳ triệu chứng bệnh tiểu đường nào có thể xảy ra, cần đến Bệnh viện để được thăm khám.

Tình trạng được chẩn đoán càng sớm thì việc điều trị có thể bắt đầu càng sớm. Nếu bạn đã được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường, sau khi nhận được chẩn đoán, bạn sẽ cần theo dõi y tế chặt chẽ cho đến khi lượng đường trong máu ổn định.

Cùng với các cách phòng bệnh đái tháo đường, người bệnh cũng nên kiểm tra lượng đường trong máu theo định kỳ của bác sĩ về thời gian và mức đường huyết mục tiêu. Giữ lượng đường trong máu càng gần mức mục tiêu càng tốt giúp ngăn ngừa, trì hoãn các biến chứng liên quan đến bệnh đái tháo đường.

Bệnh viện Đa khoa Hồng Phát với đội ngũ y bác sĩ nhiều năm kinh nghiệm, tận tâm với nghề là địa chỉ uy tín hàng đầu tại Hà Nội của mọi nhà. Để được tư vấn và đặt lịch khám với các chuyên gia nội tiết hàng đầu tại Bệnh viện Đa khoa Hồng Phát, quý khách hàng vui lòng liên hệ đến số 📲Hotline: 096 227 9115 để được tư vấn một cách tốt nhất.

Bệnh tiểu đường là gì? Hiểu rõ chỉ đúng 5 phút (Nguồn: Kiến thức thú vị)