Bướu cổ đơn thuần là gì? Nguyên nhân và triệu chứng bướu cổ đơn thuần

Tư vấn chuyên môn Bài Viết

TTƯT. BSCKII TRẦN VĂN BÔNG

Bệnh viện Đa khoa Hồng Phát

Bướu cổ đơn thuần hay còn gọi là bướu cổ lành tính, mặc dù không gây nguy hiểm nhưng bệnh vẫn cần được khám và điều trị sớm, để hạn chế những ảnh hưởng đến chất lượng sống và điều trị hiệu quả. Cùng Bệnh viện Đa khoa Hồng Phát tìm hiểu về nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị bướu cổ đơn thuần trong bài viết sau.

Gif---Bướu-cổ-đơn-thuần — *Tìm hiểu về bướu cổ đơn thuần*

1. Bướu cổ đơn thuần là gì?

Tuyến giáp là một cơ quan quan trọng của hệ thống nội tiết . Nó nằm ở phía trước cổ, ngay phía trên nơi xương đòn của bạn gặp nhau. Tuyến này tạo ra các hormone kiểm soát cách mọi tế bào trong cơ thể sử dụng năng lượng. Quá trình này được gọi là trao đổi chất. (1)

Cảnh báo tình trạng trẻ hóa bệnh lý tuyến giáp

Bướu cổ đơn thuần không độc, có thể lan tỏa hoặc dạng nốt, là tình trạng phì đại tuyến giáp không phải ung thư mà không có cường giáp, suy giáp hoặc viêm.

Ngoại trừ trường hợp thiếu iốt trầm trọng, chức năng tuyến giáp bình thường và bệnh nhân không có triệu chứng ngoại trừ tuyến giáp to rõ và không đau. Chẩn đoán dựa trên lâm sàng và xác định chức năng tuyến giáp bình thường. Điều trị nhằm vào nguyên nhân, nhưng có thể phải phẫu thuật cắt bỏ một phần đối với bướu cổ rất lớn.

Bướu cổ đơn thuần không độc, loại phì đại tuyến giáp phổ biến nhất, thường được ghi nhận ở tuổi dậy thì, khi mang thai và mãn kinh. Nguyên nhân vào những thời điểm này thường không rõ ràng. Các nguyên nhân gây bướu cổ đơn thuần được biết bao gồm:

Mức sản xuất hormone tuyến giáp kém.
Ăn thực phẩm có chứa các chất ức chế tổng hợp hormone tuyến giáp (goitrogen, ví dụ như sắn, bông cải xanh, súp lơ, bắp cải), có thể xảy ra ở các quốc gia thường xuyên thiếu iốt.
Các loại thuốc có thể làm giảm quá trình tổng hợp hormone tuyến giáp (ví dụ amiodarone hoặc các hợp chất chứa iốt khác, lithium).

Bệnh bướu cổ đơn thuần nếu không để ý sẽ khó phát hiện, vì người bệnh thường sẽ không có cảm giác đau đớn hay sưng lên bất thường cho đến đến khi kích thước bướu lớn. Tuy nhiên, bệnh có thể điều trị và không quá nguy hiểm nếu người bệnh được phát hiện ở giai đoạn sớm.

Xem thêm: Bệnh cường giáp nguy hiểm như thế nào?

2. Nguyên nhân gây bướu cổ đơn thuần

Thiếu iốt vẫn là nguyên nhân phổ biến nhất gây bướu cổ trên toàn thế giới (được gọi là bướu cổ địa phương). Sự tăng nhẹ bù trừ của hormone kích thích tuyến giáp (TSH) xảy ra, ngăn ngừa chứng suy giáp, nhưng sự kích thích TSH dẫn đến hình thành bướu cổ.

Các chu kỳ kích thích và thoái hóa tái diễn có thể dẫn đến bướu cổ dạng nốt không độc. Tuy nhiên, nguyên nhân thực sự của hầu hết các bệnh bướu cổ không độc hại ở những vùng có đủ iốt vẫn chưa được biết rõ. (2)

Bệnh Graves khiến cho cơ thể người bệnh kích thích tuyến giáp sản xuất hormone quá mức, dẫn đến cường giáp từ đó kích thước của tuyến giáp cũng sẽ tăng trưởng bất thường.

Nhân giáp: Những tế bào tuyến giáp phát triển bất thường có thể tạo nên các khối nhân, u giáp lành tính. Theo các chuyên gia cho rằng nguyên nhân gây nhân giáp có thể liên quan đến yếu tố di truyền, chế độ ăn và môi trường sống.

Phụ nữ đang trong quá trình mang thai do cơ thể sản xuất nhiều hormone giải phóng gonadotropin, kích thích hoạt động của tuyến giáp và khiến kích thước của tuyến này to hơn bình thường gây ra bướu cổ đơn thuần.

Viêm tuyến giáp do nhiễm vi khuẩn, virus hoặc rối loạn tự miễn,… cũng được coi là một nguyên nhân gây ra bướu cổ đơn thuần.

Ngoài những nguyên nhân nêu trên, một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bướu giáp đơn thuần, chẳng hạn như:

Nữ giới, đặc biệt là phụ nữ đang mang thai, sau tuổi 40, đang trong độ tuổi mãn kinh,… thường có nguy cơ mắc phải bướu cổ đơn thuần cao hơn nam giới.
Nếu trong gia đình có tiền sử bệnh lý tuyến giáp thì các thành viên cũng có nguy cơ bị bệnh tuyến giáp.
Một số loại thuốc điều trị cũng có khả năng làm tăng nguy cơ bị bướu cổ đơn thuần.
Tiếp xúc, làm việc trong môi trường nhiễm bức xạ.

*Nguyên nhân bướu cổ đơn thuần mà bạn nên biết*

3. Dấu hiệu và triệu chứng của bướu cổ đơn thuần

Ở giai đoạn đầu, bướu cổ đơn thuần thường mềm, cân đối và nhẵn. Sau đó, nhiều nốt sần và u nang có thể phát triển.

Bướu giáp đơn thuần theo 2 hình thức biểu hiện:

– Bướu giáp lan tỏa kích thước tuyến giáp sẽ lớn đều ra.

– Bướu giáp nhân có thể có 1 hoặc nhiều nhân.

Trường hợp bướu cổ đơn thuần đơn nhân, người bệnh thường xuất hiện một khối u ở giữa cổ, ấn vào không thấy đau, có thể là dạng u mềm hoặc rắn và di động theo nhịp nuốt, không dính vào da. Còn với những trường hợp bướu cổ đơn thuần đa nhân, người bệnh sẽ có nhiều khối tròn ở vùng cổ với kích thước từ 0.5cm đến vài centimet.

Bệnh nhân mắc bướu cổ đơn thuần đều không bị đau và không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu. Phần lớn tình cờ được chẩn đoán bệnh khi khám sức khỏe tổng quát hoặc siêu âm vùng cổ. Khi bướu to lên gây chèn ép những tổ chức xung quanh và gây ra những triệu chứng như sau:

+ Khó thở do bướu chèn ép vào khí quản.

+ Khàn tiếng, khó nói.

+ Phù mặt, cổ, ngực,… nếu bướu chèn ép vào tĩnh mạch chủ.

4. Chẩn đoán bướu cổ đơn thuần

Sau khi bác sĩ thăm khám lâm sàng có thể đưa ra một số chỉ định để chẩn đoán chính xác nhất về bướu cổ đơn thuần như:

Hấp thu iốt phóng xạ tuyến giáp
Quét tuyến giáp
Siêu âm tuyến giáp
Xét nghiệm nồng độ thyroxine (T4) và triiodothyronine (T3), hormone kích thích tuyến giáp (TSH)

Trong giai đoạn đầu, sự hấp thu iốt phóng xạ của tuyến giáp có thể bình thường hoặc cao khi chụp tuyến giáp bình thường. Kết quả xét nghiệm chức năng tuyến giáp thường là bình thường. Kháng thể tuyến giáp cần được đo để loại trừ khả năng viêm tuyến giáp Hashimoto.

Trong bệnh bướu cổ đơn thuần, TSH huyết thanh có thể tăng nhẹ và T4 huyết thanh có thể ở mức bình thường thấp hoặc hơi thấp, nhưng T3 huyết thanh thường bình thường hoặc tăng nhẹ. Siêu âm tuyến giáp được thực hiện để xác định xem có những nốt nào gợi ý ung thư hay không.

*Triệu chứng và dấu hiệu cảnh báo bướu cổ đơn thuần*

5. Điều trị bướu cổ đơn thuần

Tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh bướu cổ đơn thuần và tình trạng người bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định một số phương án điều trị phù hợp.

Với những trường hợp bướu cơ đơn thuần lan tỏa, bác sĩ thường sẽ kê đơn thuốc điều trị và theo dõi. Phần lớn người bệnh đều đáp ứng tốt với phương pháp này.

Với những trường hợp bướu cổ đơn thuần đơn nhân hoặc đa nhân, người bệnh cũng có thể được chỉ định dùng thuốc. Tuy nhiên, sau một thời gian điều trị bằng thuốc không mang lại kết quả tốt, thì bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật hoặc áp dụng các phương pháp khác.

Thông thường, phát hiện sớm bướu cổ đơn thuần thì kết quả điều trị với thuốc sẽ tốt hơn. Nếu người bệnh đi khám muộn, vùng quanh nhân bướu sẽ dễ bị xơ hóa và không đáp ứng với thuốc điều trị.

Bên cạnh đó, những trường hợp bướu cổ đơn thuần đa nhân cũng nên điều trị bằng phương pháp phẫu thuật nếu:

+ Kích thước bướu lớn chèn ép các cơ quan khác khiến người bệnh khó thở, khó nuốt.

+ Tình trạng xuất huyết xảy ra ở bướu.

+ Bướu cổ gây khàn tiếng ở người bệnh lớn tuổi.

Tuy nhiên, với những bé gái đang trong độ tuổi dậy thì và phụ nữ đang mang thai mắc phải tình trạng bướu giáp đơn thuần lan tỏa thì thường đây được đánh giá là một hiện tượng sinh lý và không có chỉ định mổ.

Ở những vùng thiếu iốt, những điều sau đây sẽ loại bỏ tình trạng thiếu iốt:

Bổ sung muối iod
Dùng đường uống dầu i-ốt
Tiêm bắp dầu i-ốt hàng năm
I-ốt hóa nước, cây trồng hoặc thức ăn gia súc
Nên ngừng sử dụng Goitrogens (ví dụ như sắn, bông cải xanh, súp lơ, bắp cải).

Trong các trường hợp khác, việc ức chế trục vùng dưới đồi-tuyến yên bằng hormone tuyến giáp sẽ ngăn chặn việc sản xuất hormone kích thích tuyến giáp (TSH) (và do đó kích thích tuyến giáp). Liều vừa phải của levothyroxine (100 đến 150 mcg uống mỗi ngày một lần tùy thuộc vào TSH huyết thanh) rất hữu ích đối với những người trẻ tuổi để giảm TSH huyết thanh xuống mức bình thường.

Levothyroxine chống chỉ định ở những bệnh nhân lớn tuổi mắc bướu cổ dạng nốt không độc, vì những bướu cổ này hiếm khi co lại và có thể chứa các vùng tự chủ nên liệu pháp levothyroxin có thể dẫn đến cường giáp.

Bướu cổ lớn đôi khi cần phải phẫu thuật hoặc iốt-131 để thu nhỏ tuyến đủ để tránh cản trở hô hấp, nuốt hoặc khắc phục các vấn đề về thẩm mỹ.

6. Cách phòng ngừa bướu cổ đơn thuần

Để phòng ngừa bệnh bướu cổ đơn thuần, bạn cần lưu ý những điều sau:

Bổ sung lượng iod cần thiết, vừa đủ bằng các loại thực phẩm như: muối, sữa, bánh mì,… để duy trì hoạt động sản xuất hormone của tuyến giáp.
Hạn chế ăn những loại thực phẩm ảnh hưởng đến chức năng tuyến giáp như: cải bắp, súp lơ, cải xoăn,… Trong những loại rau này có chứa Goitrogens, gây kích thích bướu cổ đơn thuần phát triển. Dù khi nấu chín rau, những chất này có thể bị bất hoạt, thế nhưng bạn vẫn nên hạn chế, tránh ăn quá nhiều.
Hạn chế tiếp xúc với những yếu tố độc hại từ môi trường, nhất là môi trường nhiễm phóng xạ.

Bệnh bướu cổ đơn thuần không gây nguy hiểm nhưng ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống của người bệnh, do đó cần điều trị càng sớm càng tốt.

Có thể nói bướu cổ đơn thuần không nguy hiểm nhưng xuất hiện triệu chứng chèn ép, khó thở, bướu lớn nhanh, bướu xuất huyết trong lòng bướu,… gây nhiều khó khăn cho người bệnh.

Đối với tình trạng bướu giáp đơn thuần kích thước nhỏ, không có triệu chứng lâm sàng thì bạn có thể an tâm, bạn sẽ chỉ cần theo dõi định kỳ bằng khám lâm sàng và siêu âm tuyến giáp để đánh giá sự phát triển của kích thước tuyến giáp. Sự phát triển bệnh bướu cổ đơn thuần thông thường sẽ không giống nhau ở những người bệnh khác nhau.

Trong một số trường hợp bướu cổ đơn thuần ổn định trong nhiều năm và có thể tự khỏi. Chính vì thế, người bệnh bướu cổ đơn thuần không cần quá lo lắng vì bướu cổ đơn thuần không nguy hiểm và có thể điều trị đơn giản nếu phát hiện sớm.

Nếu quý khách hàng có biểu hiện nghi ngờ bệnh hay đang có nhu cầu thăm khám, mời quý khách hàng liên hệ đến Bệnh viện Đa khoa Hồng Phát theo đường dây nóng 0869 775 115, đội ngũ tư vấn khách hàng sẽ tư vấn và hướng dẫn đặt lịch khám cho bạn, tránh việc phải xếp hàng chờ đợi.

TTƯT. BSCKII Trần Văn Bông – Chuyên gia bướu cổ và các bệnh lý tuyến giáp

Banner chủ động tầm soát tuyến giáp đón tết vạn bình an - Gif 2 — *Chủ động tầm soát tuyến giáp đón tết vẹn bình an – Khám & Siêu âm tuyến giáp hoàn toàn miễn phí với Bệnh viện Đa khoa Hồng Phát*

>>> Nắm bắt ngay cơ hội THĂM KHÁM – SIÊU ÂM U tuyến giáp hoàn toàn MIỄN PHÍ -> (Click Tại Đây)

Nguồn tài liệu y khoa tham khảo:

Simple goiter. Medlineplus. https://medlineplus.gov/ency/article/001178.htm
By Glenn D. Braunstein, MD, Cedars-Sinai Medical Center Reviewed/Revised Aug 2022 | Modified Sep 2022. Msdmanuals. https://www.msdmanuals.com/professional/endocrine-and-metabolic-disorders/thyroid-disorders/simple-nontoxic-goiter